وتار
کۆرۆنا چەکی چین بۆ داگیرکردنی جیهان لەرووی ئابوری وسیاسی
کۆرۆنا چەکی چین بۆ داگیرکردنی جیهان لەرووی ئابوری وسیاسی
لەسالی ۲۰۲۰ بەهۆی ڤایرۆسێکی نەگبەت كه لەمانگی ۲۰۱۹/۱۲ دەرکەوت لەچین لەشاری وهان، خەڵکێکی
زۆر توشی ئەم ڤایرۆسە بوون كه تانووسینی ئه‌م ڕاپۆرته زیاتر نیوو ملیۆن و له
وڵاتی چینیش نزیکە ۹۰ هەزار کەس بەڵام بەشی زۆری چارەسەرکراو
نزیکەی ۳٥۰۰ کەس گیانی لەدەست دا، بەڵام ئەوانی تر
هەمووی چاک بونەوە لەماوەی سێ مانگ! كه جێگای پرسیاره و کارەساتە
گەورەکە لێ دەست پێدەکات، ئەم ڤایرۆسەی چین هەموو جیهان دادەگرێت وڵاتان ئەوروپا
وێران دەکات و ئەمریکا توشی قەیرانێکی دارای گەورەدەکات و ئابووری ئەمریکا دەکاتە
سفر ، وڵاتانی رۆژهەلاتی ناوەراستیش هەروا بەتایبەتی وڵاتی ئێران هتد، كاری سه‌ره‌كیش
ئه‌وه‌یه ئابوری هەموو جیهان بخاتە مەترسی بێ ئەوەی هیچ وڵاتێک بتوانێت چارەسەری
ئەم دۆخە بکات نە وڵاتانی پێشکەوتوی ئه‌ورپا نە ئەمریکا كه خۆی پێ پاشای جیهانه
و نەتەوەیەکگرتوەکان چونکە هەموویان توشی قەیران بوینە وە هیچ وڵاتێک ناتوانی
هاوکاری یەک بکات، جا لێره مه‌رامی سەرەکیەکەی چین دەست پێدەکات و ئامانجەکەی خۆی
دەپێکێت، چین خۆی دەکات خاوەنی چارەسەرکردنی ئەم ڤایرۆسە چونکە ئەو خەلکی وڵاتەکەی
هەمووی چاک بونەوە، ئه‌مه‌ش هۆكارێك ده‌بێت بۆ ئه‌وه‌ی دەسەلاتی ئەمریکا لاواز
بکات لەجیهان چونکە ئەمریکاش خۆی توشی ئەم قەیرانە بوە ناتوانی نەچارەسەری پزیشکی
ببێنێته‌وه نە ئەو قەیرانە ئابوریەی وڵاتەکەی توشی بوە بەهۆی دابەزینی نرخی نەوت
و وەستانی كۆمپانیای گه‌وره‌كان دابەزینی پشکەکان، جا چین کە بەدەستی ئەنقەست
هەڵسا بەبڵاوو کردنەوەی ئەم ڤایرۆسە ئێستاش بازرگانی پێ دەکات.
ئه‌مه‌ش دوو تیۆور له خۆ ده‌گرێت:
یه‌كه‌م : تیۆری پلانگێری:
ئه‌وه ده‌بنێت كه وڵاتی چین زانا و دانا
تر بكات به‌سه‌ر زلهێزێكی وه‌كو ئه‌مریكا چونكه دوای روودانی ئه‌و هه‌موو شته نه
ده‌زگای هه‌واڵگری و سوپا هه‌ستیان پێ نه‌كرد، ئه‌مه‌ش ده‌بێت به خاڵی لاوازی ئه‌مریكا
له داهاتوو دا.
دووه‌م: تیۆری ئه‌گه‌ره‌كان:
چین چەندین ساڵە بەهۆی پیس بونی ژینەگەوە
دەنالێنێت وە چەندین ملیۆن دۆلاری خەرج کرد نەی توانی ژینگەکەی پاک بکاتەوە ساڵانە
نزیکەی [ ۲۰ ] هەزارکەس لەم وڵاتە بەهۆی پیسبونی
ژینگە گیانیان لەدەست دەداد بۆیە چین بەم ڤاریۆسە هەم گیانی هاوڵاتیانی پاراست
وهەم ژیگەکەی پاکردەوە کە ژینکەی ئێستایی وڵاتی چین بەبەراود لەگەل پێش هاتنی
كۆرۆنا نزیکە لە ۲٥٪
ژینگەکەی پاک بۆتەوە کەئەمەش دەستەوتێکی گەورەیە هەم بۆ چین و هەم بۆ گۆی زەوی.
رێگاكانی سه‌ركه‌وتن و بڵاوكردنه‌وه‌ی
ڤارۆسه‌كه له لایه‌ن چین :
· بڵاوو کردنەوەی زیاتری ڤایرۆسی کۆرۆنا
لەهەوو جیهان.
· ناردنی بەشێکی کەم لەکیتی دەست نیشان
کردنی ڤاریۆسەکە لەسەرەتا وەکو نمونەیەک دوای کە وڵاتان ناچاربوو ئینجا بەپارەیکی
زۆر پێیان دەفرۆشێت.
· فرۆشتنی رێژیەکی زۆر لەدەمامک و ده‌ستكێش
بەوڵاتان.
· دروستکردنی رێژەیەکی زۆر ئامێری
هەناسەدانی دەستکرد کە پێشتر ئامادەی کردبوو هەر ئامێرێک بەچەند هەزار دۆلار.
· هەروەها ناردنە دەرەوەی چەندین کەس
بەناوی پزیشیک بۆ یارمەتی ئەو ولاتانە بۆ چارەسەر نەخۆشەکان بەڵام لە ڕاستی دا بۆ
بڵاو کردنەوەی ڤارۆسی زیاتر و هه‌وڵگری و بازرگانی ناردرابوون.
· هەروەها کرینی هەموو پشکی
كۆمپانیاكانی ئە وڵاتانە و ئەو کەسانەی کە بەهۆی کۆرۆنا توشی قەیران بون بەتایبەتی
ئەوانەی لەچین كۆمپانیا هه‌یه و خاوه‌ن پشكن.
· بەهۆی دابەبەزینی نرخی نەوت هەلێکی
لەبار رەخساوە بۆکرینی رێژەیەکی زۆری نەوت لەلایەن چین چونکە چین بەکارهێنەرەکی
سەرکی نەوتە لە جیهان بەمەش قازانجکێی باش دەکات .
· یارمەتی دانی ئێران بۆ لاباردنی
گەمارۆکانی ئەمریکا کەخستویەتیە سەر ئێران .
· زیان گەیاندن بەئابوری سعودیە و
دابەزاندنی نرخی نەوتەکەی چونکە له كۆتایی دوو ساڵی ڕابردوو نه‌وتی پێ نه‌فرۆشت
له‌به‌ر ئه‌مریكا روسیا بەمەش روسیا و چین قازانج دەکەن.
·
· هێنانەدی مەرامی و ئامانجه‌كانی روسیا
لەلایەن چین چونکە بەوکارەی چین ئەمریکا توشی زەرەرو زیانێکی زۆر كردوه.
نوسینی : هۆشەنگ حیدەر
۲۰۲۰/۳/۲۳
